Adını, uygulamanın yaratıcısı olan Henry Heimlich’ten alan heimlich manevrası, hayat kurtaran ilk yardım işlemlerinin başında gelir. Yetişkin ve çocuklarda uygulanan bu işlem bebekler için önerilmez. Heimlich manevrası, karın bölgesine itmeyi içerdiğinden aynı zamanda karına itme hareketi olarak da bilinir.
Adını isim babası Henry Heimlich’ten alan heimlich manevrası, soluk borusuna yabancı bir cisim kaçması ile boğulan kişinin karnının üst kısmına yatay yumruk hareketiyle ani basınç uygulandığı ilk yardım prosedürüdür. Karın itmesi olarak da bilinen bu manevra ile kişinin üst solunum yolunu tıkayan cismin çıkarılması ve tekrar nefes alabilmesi sağlanır.
Heimlich manevrası özellikle bilinci açık kişilere uygulanmalıdır. Genellikle yetişkin ve çocuklarda uygulanan heimlich manevrasının bebeklere yapılması önerilmez.
Boğulan kişi güçlü ve rahat bir şekilde öksürebiliyorsa kişinin öksürmeye devam etmesine izin verin. Öksürmek sıkışmış nesneyi doğal olarak sıkıştığı yerden çıkarabilir. Eğer kişi normal bir şekilde öksüremiyor, konuşamıyor, ağlayamıyor veya gülemiyorsa, kişiye heimlich manevrası uygulanır.
Kişinin rahatlıkla konuşamaması, nefes alamaması veya öksürememesi durumunu boğulduğunun ve heimlich manevrası uygulanmasını gerektiren işaret belirtileridir ve hayati tehlike oluşturur. Boğulma anında beyine giden oksijen kesilmeye başlar. Oksijen kesilmesiyle başlayan süreç hayati tehlike meydana getirir. Bu durumda heimlich manevrası pozisyonu alarak kişinin soluk borusuna kaçan yabancı cisim vakit kaybetmeden çıkartılmaya çalışılır.
Solunum yollarına kaçan yabancı cismin boğulmaya sebep olmaması için hızlı bir şekilde sıkışan bölgeden çıkartılma işlemi olan heimlich manevrası konuşamayan, rahat öksüremeyen ve nefes alamayan bilinci açık yetişkin ve çocuklara uygulanır ancak bebeklere karşı yapılması önerilmez. Karın itmesi adı da verilen heimlich manevrası kişinin diyaframını kaldırarak ciğerlerdeki havanın dışarı atılmasını sağlar. Bu durum da sıkışan yabancı cismin dışarı atılmasını kolaylaştırır.
Heimlich manevrası, boğulan kişinin seslendiğinizde tepki veremediği ve gözlerinin açık halde olmadığı durumlarda uygulanmaz. Hayat kurtaran hızlı bir işlem olan heimlich manevrası yalnızca kişinin bilincinin açık olduğu esnada uygulanır.
Heimlich manevrasının aşağıdaki durumlarda uygulanması gerekir:
Heimlich manevrası pozisyonu alınıp hızlı bir şekilde gereken adımlar uygulanmalı ve soluk borusuna kaçan yabancı cisim çıkartılmalıdır. Bilinci kapalı olan kişiler ise sağ tarafa yatırılarak acil bir şekilde 112 aranarak hastaneye gitmesi sağlanır.
Heimlich manevrası, kişinin bilincinin açık ancak soluk borusuna kaçan cisim sonrası boğulma tehlikesiyle karşı karşıya durumlarda uygulanır.
Öncelikle kişinin arkasına geçilir ve kollar karnın etrafına dolanır. Daha sonra göğüs kafesiyle göbek deliğinin ortasına yatay yumruk yapılır. Kişi yere paralel eğik olacak şekilde 5 kez arkadan ittirilerek basınç uygulanır.
Bu işlemi yaparken kişinin bilincinin açık olmasına dikkat edilmelidir. Boğulma tehlikesi geçiren kişinin bilincinin açık ancak rahat bir şekilde konuşamayıp, nefes alamayıp ve güçlü bir şekilde öksüremiyor olması gerekir. Bilinci kapalı olan ve özellikle bebeklere heimlich manevrası uygulanmaz.
Heimlich manevrası adım adım şöyle uygulanır:
Heimlich manevrası hamileler için birkaç farkı uygulama içerir. Boğulan kişi hamileyle karın üzerine baskı yapmak yerine, baskılar göğüs kemiğine (sternum) doğru yapılmalıdır.
Eğer boğulan kişi 1 yaşından küçükse heimlich manevrası şu adımlar izlenmelidir:
Yalnızca tek kişinin bulunduğu bir ortamda yabancı cisme bağlı boğulma tehlikesi durumu varsa bir elin baş parmağı midenin üst kısmına, göğüs kemiği altına gelecek şekilde yumruk yaparak koyulması ve diğer elin de yumruğu kavraması gerekir. Bu hareket 5 kez aynı anda içeri ve yukarı doğru itilmelidir. Yabancı cisim dışarı çıkıp nefes alıp öksürebilene kadar harekete tekrar edilmelidir. Bununla birlikte karnınızı bir masanın köşesi ya da bir sandalyenin arkasına koyup destekleyerek itebilirsiniz.
Heimlich manevrası, soluk borusuna kaçan yabancı cismin çıkarılmasını içeren hızlı bir ilk yardım işlemi olarak tanımlanır.
Manevra 5 kez üst üste yapılır ve yabancı cismin çıkıp çıkmadığı kontrol edilir. Bu işlem yabancı cisim çıkıncaya kadar tekrarlanır.
Heimlich manevrası 1 yaş üzerindeki çocuklara uygulanabilmektedir. 1 yaş altındaki çocuklara ise sırt vurusu ve göğüs basısı şeklinde uygulama yapılabilir.
Heimlich manevrası bilinci kapalı kişilere uygulanmaz. En yakın sağlık kuruluşuna başvurulmalıdır.
Yabancı cisim çıkmazsa ve kişinin bilinci kapanırsa en kısa süre zarfında temel yaşam desteği başlanmalıdır. Olay yerine profesyonel çalışanlarının bir an önce gelmesi ve kişinin uygun bir sağlık kuruluşuna daha güvenli, hızlı şekilde ulaşabilmesi için 112 aranarak yardım istenmelidir.